بررسی میزان فرسایش وتولید رسوب حوزه آبخیز ایوانکی با استفاده از مدل­های fsm ، mpsiac و ایستگاه رسوب سنجی

چکیده   فرسایش خاک و رسوب­زایی یکی از مسائل مهم زیست محیطی مطرح در جهان است و خسارات زیادی برای حیات و اکوسیستم بر جا می گذارد . به منظور حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش و کاهش رسوب زایی درحوزه آبخیز ایوانکی و به علت عـدم وجـود آب بنـد و مخـزن در حــوزه که بتوان حجم کل رسوبدهی سالانه را بر اساس آن تعیین نمود، برای برآورد میزان فـرسایش خـاک و رسـوبزایی از مـدل هـای نیمه کمی fsm (factor scoring method) و mpsiac (modified pacific southwest inter agency) استفاده شد. حوزه آبخیز ایوانکی با مساحت 800 کیلومتر مربع، درجنوب شرقی استان تهران واقع شده است که رودخانه اصلی آن (ایوانکی) دارای طولی در حدود 50 کیلومترمی باشد. با بررسی نقشه­های پایه از جمله نقشه های توپوگرافی و سنگ شناسی منطقه که در محیط arc gis رقومی گردیدند و با بازدیدهای صحرایی در مدل fsm ، پنج عامل محیطی: پستی و بلندی، پوشش گیاهی، فرسایش خندقی، سنگ شناسی و شکل حوضه و دو عامل تکمیلی این مدل یعنی:اقلیم وحفاظت خاک بررسی وامتیازدهی شدند. به هر کدام از این عوامل، امتیازی بین 1 تا 3 (فرسایش کم تازیاد) داده شد. در روش mpsiac ، نه عامل محیطی: زمین شناسی، خاک شناسی، اقلیم، پستی و بلندی، رواناب، پوشش زمین، کاربری اراضی، فرسایش سطحی و فرسایش رودخانه ای مورد بررسی قرار گرفتند و نمره دهی شدند. دراین تحقیق با استفاده از مدل شبیه ساز باران، میزان رسوبدهی سازندهای فرسایش­پذیر بررسی و دسته بندی گردیدند. با در نظر گرفتن ارزش های کمی برای هر یک از عوامل و وارد نمودن آن در رابطه مربوط به مدل fsm و mpsiac در محیط gis ، میزان رسوب بر حسب متر مکعب در کیلومتر مربع و تن در هکتار در این حوضه آبخیز به دست آمد. میزان رسوبزایی برای مدل fsm برابر91/0 تن در هکتار در سال و برای مدل mpsiac به میزان 21/3 تن در هکتاردرسال برای کل حوزه برآوردگردید که در کلاس فرسایشی متوسط قرارمی گیرد. در نهایت ارقام برآوردی با میزان بار رسوبی محاسباتی22 ساله اخیر ایستگاه رسوب سنجی ایوانکی یعنی 93/0 تن درهکتار در سال مقایسه و مشخص گردید مدل fsm نتیجه نزدیکتری با برآورد رسوب ازایستگاه رسوب سنجی نسبت به mpsiac نشان می دهد.